فصلنامه تخصصی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 11، شماره 2، تابستان 97 ، شماره پی در پی 40

بررسی تفکر انتقادی در رسالۀ قشیریه و طبقات الصوفیه بر اساس مدلهای واتسون – گلیرز و مایرز

صفحه (107 - 128)
صفا تسلیمی(نویسنده مسئول)، بهاره درزی
تاریخ دریافت مقاله : بهار 96
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : تابستان 96

چکیده

تفکر خلّاق با شاخصهایی نظیر جستجوگری، انتقاد، پذیرش استدلالهای درست، توانایی تطبیق داده ها، انعطاف پذیری و نداشتن تعصب، اتخاذ موضع کردن، یکی از مولفه های مدرن در بررسی آثار آموزشی است. آموزه های عرفانی با اندیشه های سنت شکن در شالوده های فکری جامعه، بنمایه های پویایی فکری و تربیتی را با خود دارد. رساله قشیریه و طبقات الصوفیه هر دو از آثار عرفانی نخست به منظور آموزش و تربیت مریدان تالیف شده است. در این پژوهش تلاش شده است که برای نگاه همه جانبه به این آثار هم از مولفه های تربیتی – آموزشی ( مدل واتسون گلیرز) شامل 5 مورد مانند استنباط، شناسایی مفروضات، تعبیر و تفسیر و ... و هم از مولفه های ادبی (مدل مایرز) شامل 5 مورد از قبیل؛ کاربرد تمثیل و حکایت، طنز و انتقاد و ... استفاده شود. پس از بررسی داده ها در مدلهای تربیتی- ادبی مشخص شد که رسالۀ قشیریه در مولفه های آموزشی در استنتاج خلّاقتر بوده و به مولفه های ادبی کمتر پرداخته است. نویسندۀ طبقات الصوفیه هر پنج مورد از مولفه های ادبی را بکار برده و در مولفه های آموزشی در تعبیر و تفسیر خلّاقتر بوده است.

کلمات کلیدی
تفکر انتقادی , رساله قشیریه , طبقات الصوفیه , مدل واتسون و گلیرز

• از صبا تا نیما (تاریخ 150 ساله ادب فارسی)، یحیی آرین پور، زوار، تهران، 1372، جلد دوم.
• آموزش تفكر انتقادي، چت مايرز، ترجمه دكتر خدايار ابيلي، سمت، تهران، 1391.
• آموزش و تفكّر، رابرت فیشر، ترجمه فروغ كيانزاده، رسش، اهواز، 1385.
• بررسی مقایسه ای سه دیدگاه رایج در تفکر انتقادی و دلالتهای تربیتی آنها (دیدگاه ریچارد پل، رابرت انیس و برتراند راسل)، فاطمه وجدانی و سید مهدی سجادی، پژوهش در برنامه ریزی درسی، سال یازدهم، 1393، دوره دوم، ش 15، پیاپی 47، صص 12- 23.
• تفكر جانبي(كتاب درسي خلاقيت)، ادوارد دوبونو، ترجمه مرتضي نادري دره شوري، پژواك، تهران، 1393.
• تفکر خلاق و حل خلاقانه مسئله، خیریه بیگم و لیلی محمد حسین حائری زاده، نشرنی، تهران، 1382،
• داستانهايي براي فكر كردن، رابرت فیشر، ترجمۀ جليل شاهري لنگرودي، پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگی، تهران، 1386.
• درسهای درست اندیشیدن، ادوارد دوبونو، ترجمه ملک دخت قاسمی نیک منش، اختران، تهران، 1384،
• رسالۀ قشيريه، عبدالكريم بن هوازن قشيري، ترجمه ابوعلي حسن بن احمد عثمانی، تصحيح بديع الزمان فروزانفر، انتشارات علمي و فرهنگي، تهران، 1379.
• روانشناسی پرورشی، علی اکبر سيف، انتشارات آگاه، تهران،1363.
• زبان شعر در نثر صوفیه، محمد رضا شفیعی کدکنی، سخن، تهران، 1392.
• شيوه ها و شگردهاي طنز جديد و مطايبه، محمد شادروي منش، رشد آموزش زبان و فارسي، ش 74، 1384، صص 50- 57.
• طبقات الصوفیه، خواجه عبدالله بن محمد انصاری، چاپ اکرم شفایی، تهران، 1386.
• فرهنگ اصطلاحات ادبی، سیما داد، مروارید، تهران، 1392، چاپ ششم.
• مبانی عرفان نظری، سعید رحیمیان، سمت، تهران، 1393، چاپ ششم، ویراست دوم.
• مفلس کیمیا فروش، محمدرضا شفیعی کدکنی، سخن، تهران، 1384.
• Creativity and problem solving at work. Bickards, Tudor. England: Gower Publishing company. 1990.
• Critical Thinking Apprasil , Manual .The Psychologival Corpration Watson Harcourt Brace Joanovich Inc. G 1980